Przedszkole Miejskie nr 192 w Łodzi

Preorientacja zawodowa w przedszkolu

1. Podstawy prawne podejmowania działań z preorientacji zawodowej w przedszkolu 
Prowadzenie działań związanych z preorientacją zawodową w przedszkolu reguluje m.in. ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe, w której zapisano, że system oświaty zapewnia przygotowanie uczniów do wyboru zawodu i kierunku kształcenia. Szczegółowe regulacje wprowadza rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach.

2. Preorientacja zawodowa w przedszkolu 
Preorientacja zawodowa, rozumiana jest jako ogół działań o charakterze wychowawczym, podejmowanych przez nauczycieli i rodziców, ukierunkowanych na zbliżanie dzieci w wieku przedszkolnym do środowiska pracy. Wybór zawodu nie jest aktem jednorazowej decyzji, lecz procesem progresywnie rozwijającym się, co oznacza ciąg decyzji w życiu człowieka (stąd tak ważne jest włączenie działań o charakterze doradczym już na samym początku edukacji). W wieku przedszkolnym dzieci identyfikują się z głównymi postaciami w rodzinie. Początkowo dominuje na tym etapie fantazja i marzenia ukierunkowane na wybrane, zazwyczaj najbliższe, zawody a w miarę rosnącej partycypacji społecznej i poznawania rzeczywistości wzrasta znaczenie własnych zainteresowań i zdolności. Efektywne działania na rzecz kształtowania preorientacji zawodowej powinny uwzględniać zróżnicowanie zdolności i zainteresowań dzieci. Warto w tym celu wykorzystać koncepcję inteligencji wielorakich H. Gardnera[1] opisującą indywidualne preferencje w zakresie przetwarzania określonych typów problemów/zadań (np. matematycznych, językowych, przyrodniczych, ruchowych, społecznych/relacyjnych). 
Przedszkole wspiera dziecko w kształtowaniu preorientacji zawodowej to. Rolą wychowania przedszkolnego jest m.in. zapewnienie dziecku poczucia bezpieczeństwa. Ten zasób jest kluczowy w formowaniu się preorientacji zawodowej rozumianej nie tylko jako zbiór informacji o zawodach, ale przede wszystkim grupa kluczowych kompetencji, których rozwój jest możliwy pod warunkiem poczucia bezpieczeństwa i zaufania do otoczenia.[2]
Na każdym etapie wychowania przedszkolnego realizowane są cele z czterech wskazanych niżej obszarów:

• Poznawanie własnych zasobów;
• Świat zawodów i rynek pracy;
• Rynek edukacyjny i uczenie się przez całe życie;
• Planowanie własnego rozwoju i podejmowanie decyzji edukacyjno-zawodowych.

Treści z tych obszarów są sukcesywnie pogłębiane/poszerzane w kolejnych etapach kształcenia.

• Cel ogólny i cele szczegółowe preorientacji zawodowej w przedszkolu

Celem preorientacji zawodowej jest:

• wstępne zapoznanie dzieci z wybranymi zawodami spotykanymi w ich najbliższym otoczeniu,
• kształtowanie postawy pracy i motywacji do działania,
• pobudzanie i rozwijanie zainteresowań dzieci
• stymulowanie ich pro-zawodowych marzeń.

Cele szczegółowe można pogrupować w cztery już wyżej wskazane obszary:

• Poznawanie własnych zasobów, m.in.: zainteresowań, zdolności i uzdolnień, mocnych i słabych stron jako potencjalnych obszarów do rozwoju, ograniczeń, kompetencji (wiedzy, umiejętności i postaw), wartości, predyspozycji zawodowych, stanu zdrowia.
• Świat zawodów i rynek pracy, m.in.: poznawanie zawodów, wyszukiwanie oraz przetwarzanie informacji o zawodach i miejsc pracy.
• Rynek edukacyjny i uczenie się przez całe życie, m.in.: znajomość systemu edukacji i innych form uczenia się, wyszukiwanie oraz przetwarzanie informacji o formach i placówkach kształcenia, uczenie się przez całe życie.
• Planowanie własnego rozwoju i podejmowanie decyzji edukacyjno-zawodowych, m.in.: planowanie ścieżki edukacyjnej i zawodowej z przygotowaniem do zdobywania doświadczenia zawodowego oraz refleksji nad nim, podejmowanie i zmiany decyzji dotyczących edukacji i pracy, korzystanie z całożyciowego poradnictwa kariery.

Kończąc wychowanie przedszkolne i rozpoczynając naukę w szkole, w obszarach:

• POZNAWANIE WŁASNYCH ZASOBÓW – dziecko:
  • określa, co lubi robić;
  • podaje przykłady różnych zainteresowań;
  • określa, co robi dobrze;
  • podejmuje działania i opisuje, co z nich wyniknęło dla niego i dla innych;
  • opowiada o sobie w grupie rówieśniczej.
• ŚWIAT ZAWODÓW I RYNEK PRACY – dziecko:
• odgrywa różne role zawodowe w zabawie;
• podaje nazwy zawodów wykonywanych przez osoby w jego najbliższym otoczeniu i te, które wzbudziły jego zainteresowanie oraz identyfikuje i opisuje czynności zawodowe wykonywane przez te osoby;
• opisuje różne funkcje pracy wykonywanej przez człowieka na wybranych przykładach;
• wskazuje zawody zaangażowane w powstawanie produktów codziennego użytku oraz w zdarzenia, w których uczestniczy (zakupy, koncert, poczta...);
• w skazuje związki pomiędzy zainteresowaniami a pracą zawodową na wybranym przez siebie przykładzie;
• podejmuje próby posługiwania się przyborami i narzędziami zgodnie z ich przeznaczeniem oraz w sposób twórczy i niekonwencjonalny.
• RYNEK EDUKACYJNY I UCZENIE SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE – dziecko:
  • nazywa etapy edukacji (bez konieczności zachowania kolejności chronologicznej);
  • nazywa czynności, których lubi się uczyć.
• PLANOWANIE WŁASNEGO ROZWOJU I PODEJMOWANIE DECYZJI EDUKACYJNO-ZAWODOWYCH – dziecko:
• opowiada, kim chciałoby zostać;
• na miarę swoich możliwości planuje własne działania (lub działania grupy) poprzez wskazanie pojedynczych czynności i zadań niezbędnych do realizacji celu;
• podejmuje próby decydowania w ważnych dla niego sprawach (indywidualnie i w ramach grupy).

Cel ogólny oraz cele szczegółowe preorientacji zawodowej w przedszkolu są spójne z celami kształcenia ogólnego, uwzględniają najważniejsze umiejętności rozwijane w ramach kształcenia ogólnego oraz zadania przedszkola i cele wychowania przedszkolnego. Cel ogólny oraz cele szczegółowe preorientacji zawodowej są spójne z celami orientacji zawodowej na dalszych etapach kształcenia (klasy I–III i klasy IV–VI szkoły podstawowej, doradztwa zawodowego w klasach VII–VIII szkoły podstawowej oraz w szkołach ponadpodstawowych).

3. Warunki i sposoby realizacji zadań z preorientacji zawodowej w przedszkolu

Określone wyżej cele, przewidziane są do realizacji:

• podczas zajęć wychowania przedszkolnego (w ramach realizacji podstawy programowej);
• podczas działań, które wynikają z rozporządzenia w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej[3], a które prowadzone są przez nauczycieli i specjalistów;
• podczas innych działań związanych z preorientacją zawodową realizowanych w przedszkolu i poza nim (np. Talent Show, spotkania z pasjonatami i przedstawicielami różnych zawodów, wycieczki do zakładów pracy).

W realizację zadań z preorientacji zawodowej powinno zostać włączone otoczenie społeczno-gospodarcze, w szczególności rodzice oraz przedstawiciele zakładów pracy i pracodawców, a także instytucji edukacyjnych oraz instytucji działających na rynku pracy.

Preorientacja zawodowa powinna być ukierunkowana na kształtowanie:

• proaktywnych postaw dzieci wobec pracy i edukacji ze zwróceniem uwagi na zasady etyki pracy jako fundamentu aktywności zawodowej;
• sprawczości, tj. przekonania, że są podmiotami własnych działań i są zdolni do wprowadzania zmian w swoim bliższym i dalszym otoczeniu;
• samodzielności i samoobsługi oraz kształtowanie takich cech jak utrzymanie ładu, doprowadzanie podejmowanych prac do końca i porządkowanie miejsca pracy;
• szacunku do pracy innych;
• umiejętności współdziałania.

Działania realizowane w ramach preorientacji zawodowej powinny wspierać eliminowanie stereotypów dotyczących ról społecznych i zawodowych.

Preorientacja zawodowa jest stałym prowadzenia wychowania przedszkolnego w ciągu dnia, w trakcie swobodnych zajęć dzieci w kącikach tematycznych oraz w czasie zajęć dotyczących poznawania zawodów najbliższych dziecku. W czasie zajęć dzieci poszerzają świadomość dotyczącą świata zawodów z wykorzystaniem prostych zabaw, np. „Kto to zrobił?” (dzieci wspólnie z nauczycielem identyfikują osoby i zawody, „Jedziemy autobusem” (Kto prowadzi? Kto wyprodukował…? Kto posprzątał…?), memo (dopasowywanie atrybutów do zawodów). 
Zadania z zakresu preorientacji zawodowej realizuje nauczyciel wychowania przedszkolnego, organizując zajęcia i wycieczki (np. do różnych miejsc pracy), spotkania z przedstawicielami różnych zawodów. 
Do działań z preorientacji zawodowej wykorzystujemy metody aktywizujące[4] dobierane z uwzględnieniem m.in.: wieku uczestników, typu zajęć oraz celów, jakie mają być osiągnięte. Wśród nich, wskazane jest wykorzystanie elementów metody projektu[5] pozwalające na samodzielne formułowanie problemów przez dzieci oraz interdyscyplinarne poszukiwanie rozwiązań. Projekt pozwala dostrzec dzieciom związki między różnymi dziedzinami wiedzy, przygotowuje do przyszłego kooperatywnego uczenia się oraz autorskiego tworzenia schematów poznawczych stanowiących fundamenty dla dalszej edukacji. 
Ponadto w realizację programu zaangażowani są specjaliści: logopeda, terapeuta pedagogiczny, psycholog i inni (podkreślenie roli zaangażowania w kształtowaniu umiejętności i pokonywaniu trudności – wad/dysfunkcji). 
Efektywność realizacji wyznaczonych celów warunkowana jest pozyskaniem do współpracy rodziców dzieci. Wsparcie ze strony rodziców poprzedzone zaznajomieniem ich z ideą preorientacji zawodowej wzmacnia działania przedszkola w tym obszarze, a przede wszystkim utrwala kształtowane postawy oraz samodzielność i poczucie sprawstwa u dzieci. Spotkania z rodzicami służą poszerzaniu świadomości w zakresie zadań i możliwości rozwojowych ich dzieci (działania prewencyjne w zakresie zbyt intensywnej i zbyt szerokiej stymulacji, orientacji na samych efektach działań, a nie przyjemności z nich płynącej). Pozyskanie rodziców do współpracy w obszarze preorientacji zawodowej, gwarantuje możliwość szerszej współpracy ze środowiskiem lokalnym, np. spotkania z przedstawicielami różnych zawodów, organizacja wycieczek do zakładów pracy czy organizacja spotkań z pasjonatami.

Karta pracy >>>TUTAJ

mgr inż. Paulina Sadowska 
nauczyciel Przedszkola Miejskiego Nr 192 w Łodzi

[1] Gardner H, Inteligencje wielorakie. Teoria w praktyce. Media Rodzina, Poznań 2002. 
[2]Paszkowska-Rogacz A., Psychologiczne podstawy wyboru zawodu. Przegląd koncepcji teoretycznej. KOWEZiU, Warszawa 2003, Wojtasik B., Podstawy poradnictwa kariery. Poradnik dla nauczycieli. KOWEZiU, Warszawa 2011. 
[3] Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad i organizacji udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. 2017 poz. 1591). 
[4] Krzyżewska J., Aktywizujące metody i techniki w edukacji, Wydawnictwo: Agencja Usługowa „Omega”, Suwałki 1998; Rau K., Ziętkiewicz E., Jak aktywizować uczniów. Oficyna Wydawnicza, Poznań 2000; Brudnik E., Moszyńska A., Owczarska B., Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Przewodnik po metodach aktywizujących, Wydawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce 2011. 
[5] Helm J.H., Katz L.G., Mali badacze. Metoda projektu w edukacji elementarnej, Wydawnictwo: Polska Fundacja Dzieci i Młodzieży, Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, Warszawa 2003.