"Przeproś ładnie"
Szanowni Państwo! Drodzy rodzice!
Jako wychowawca waszych dzieci, chciałabym Państwu przedstawić temat niezwykle ważny, z jakim borykamy się my nauczyciele, ale również Państwo jako Rodzice.
„Przeproś ładnie!” Jak często zdarza Wam się to mówić?
Stłuczona szklanka w gościach, pani szturchnięta w złości, zabawka wyrwana z rąk innemu dziecku, pokazany język – twój maluch nieźle nabroił. Jesteś w stanie mu to wybaczyć? Myślę, że tak. Przecież to dziecko, to normalne. Jednak faktu, że próbuje przejść obok sprawy bez mrugnięcia okiem, już nie jesteś w stanie zaakceptować. Zerkasz więc na malucha srogim wzrokiem i grzmisz: „Przeproś ładnie.” Wtedy twoja pociecha zaciska usta, marszczy brwi i wszczyna bunt: „Dlaczego?”, „Nie chcę!”, „To niesprawiedliwe!”. W końcu przeprasza, najczęściej obrażona. Twoje dziecko nienawidzi przepraszać – właśnie przekonało się o tym po raz kolejny.
Czasami nieco pobłażliwie podchodzimy do zwykłych, codziennych spraw, które tak naprawdę odrywają ogromną rolę w rozwoju naszych dzieci. Niestety, bardzo często nasza rodzicielska niedokładność dotyczy sfery emocji. Zapominamy uczyć dzieci odpowiednio je przeżywać. Strach staramy się jak najszybciej złagodzić, smutek zniwelować, a skruchę… przyspieszyć. To ostatnie, być może zupełnie bezwiednie, robimy mówiąc „Przeproś ładnie.”, pod którym kryje się nieme „Ale już!"
Ale nie warto się spieszyć.
Nauka refleksyjnego „przepraszam” to ważne lekcje w życiu małego człowieka. Niektóre dzieci z natury są bardzo wrażliwe, przejmują się innymi i biorą wszystko na siebie – one być może aż za dobrze odrabiają zadanie domowe z lekcji przepraszania. Inne, typowe urwisy, psocą, przepraszają na odczepnego i ponownie zawalają sprawę. To szczególnie w ich przypadku „Przeproś ładnie!” warto zamienić na coś dłuższego, by nauczyć je, po prostu, bycia za siebie odpowiedzialnym.
Samo „przeproś” nie wystarczy. Kucamy przy dziecku. Jeśli wokół zbyt wiele się dzieje, odchodzimy z urwisem na bok. Prosimy, by dokładnie opisał, co się stało oraz dlaczego taka, a nie inna, była jego reakcja. Jeśli dziecko jest rozemocjonowane, czekamy aż się uspokoi. Spokojnie, bez oceniania, pomagamy malcowi ubrać myśli w słowa.
„Czy to było miłe/grzeczne/właściwe?”
Nie podpowiadamy, czy zachowanie było dobre czy złe – czekamy, aż dziecko samodzielnie je oceni. Pamiętajmy, że na to pytanie nie ma jednej, właściwej odpowiedzi. Jeśli dziecko odpowie, że zachowanie było dobre, nie zaprzeczamy. Pytamy: „Dlaczego tak myślisz?”
Nieważne czy dziecko twierdzi, że jego zachowanie było dobre czy złe – pytamy dlaczego? Staramy się go zrozumieć, a przede wszystkim – naprowadzamy je, by zrozumiało siebie. Jeśli ma trudność, upiera się przy stwierdzeniu, że zrobiło dobrze, przechodzimy o krok dalej.
„Wytłumaczę ci.”
Jeśli dziecko obstaje przy tym, że w jego zachowaniu nie było niczego złego, tłumaczymy mu, dlaczego zrobił źle. Jeśli zrozumiał swój błąd, lecz nie jest skłonny przepraszać, mówimy dziecku, że w sytuacji, gdy kogoś krzywdzimy czy umyślnie psocimy, powinniśmy przeprosić. „W takich sytuacjach mówimy: przepraszam.” To miłe zachowanie, dzięki któremu dajemy znać, że jest nam przykro i możemy w pewnym stopniu naprawić swój błąd. Za każde świadome przeprosiny (nieważne czy samodzielne czy z naszą pomocą) powinniśmy dziecko pochwalić. Wykonało sporą pracę. Przyznanie się do winy nie jest przecież niczym przyjemnym. Dajmy mu znać, że może być z siebie dumne. „Brawo, to było bardzo miłe.”
Rozmawiając z dzieckiem o sytuacjach trudnych, nie tylko mamy okazję nauczyć dziecko świadomie przepraszać, ale również dostajemy szansę, zapobiegania agresji. Czasami właśnie to okazuje się najcenniejsze – staje się rozwiązaniem nie tylko jednej sytuacji, ale wielu problemów związanych z powtarzającym się trudnym zachowaniem. Nie warto wydawać dzieciom poleceń. Trzeba poświęcić dzieciom czas. Porozmawiać.
Nauka refleksyjnego „przepraszam” to jedna z pierwszych lekcji empatii i odpowiedzialności za własne słowa oraz czyny. Tylko dla dorosłych jest ona banalna i oczywista – dla dzieci zwykle pozostaje niezrozumiałą.
Choć może nie dla wszystkich dorosłych??? Gdyż „Przepraszam” – to słowo banalne, ale jakże trudne do wypowiedzenia.
mgr inż. Paulina Sadowska – wychowawca Państwa dzieci
nauczyciel Przedszkola Miejskiego Nr 192 w Łodzi